.U tuyến yên là gì
•U tuyến yên là u lành tính, phát triển từ thùy trước của tuyến yên, đây là loại u thường gặp nhất trong các loại u ở vùng hố yên.
•U tuyến yên chiếm khoảng 10% các khối u trong sọ, đa số gặp ở người trưởng thành, độ tuổi trung bình từ 38 – 50 tuổi, hiếm gặp ở trẻ em.
Dựa vào sinh lý bệnh chia u tuyến yên thành 2 nhóm chính:
(1)Loại tăng tiết hormon: thường biểu hiện triệu chứng sớm, ở các cơ quan đích do tuyến yên chi phối.
U tiết HM tăng trưởng GH (15%): to đầu chi và bệnh khổng lồ
- U tiết prolactin (25%): mất kinh nguyệt, chảy sữa
- U tiết TSH (1%) có thể có hoặc không có cường giáp.
- U tiết ACTH (15%): Bệnh Cushing
- U tiết hormon sinh dục (10%)): tăng tiết FSH, LH.
- U tiết nhiều hormon (15%)
(2) Loại không tăng tiết hormon. Thường biểu hiện khi có triệu chứng chèn ép gây nhìn mờ hoặc đau đầu
-
Dựa vào hình thái học chia 2 nhóm:
+ U < 1cm : U kích thước nhỏ
+ U > 1cm : U kích thước lớn
U tuyến yên thường có những biểu hiện gì
Triệu chứng do khối u chèn ép tổ chức xung quanh:
+ Đau đầu: thường gặp, không tương ứng với kích thước
+ Chèn ép giao thoa thị giác: giảm thị lực, bán manh
+ Tổn thương các dây thần kinh sọ não III, IV, VI, V1 gây song thị, sụp mi, liệt cơ mắt và một số thần kinh mặt.
+ Đau đầu kèm buồn nôn hoặc nôn
+ Có thể dậy thì sớm ở trẻ nhỏ, suy sinh dục ở người lớn.
+ Có thể bị đái tháo nhạt (đái nhiều, nươc tiểu trên 200ml/h màu trắng)
. Triệu chứng do tăng tiết hormone.
+ U tiết prolactin: mất kinh nguyệt và chảy sữa ở phụ nữ, rối loạn cương ở nam giới.
+ U tiết hormone tăng trưởng: to đầu chi hay bệnh khổng lồ
+ U tiết ACTH: bệnh Cushing
+ U tiết TSH: cường chức năng tuyến giáp (hồi hộp, đánh trống ngực, rối loạn nhịp, sút cân, run tay..) và bướu cổ to.
. Suy chức năng tuyến yên.
+ Giảm tiết ACTH gây hạ huyết áp, sốc, hạ đường huyết, buồn nôn, mệt lả, hạ Na+ máu.
+ Triệu chứng suy giáp trên lâm sàng, cần định lượng FT4
+ Rối loạn chức năng sinh dục: phụ nữ rối loạn kinh nguyệt hoặc mất kinh; nam giới rối loạn sinh dục và giảm testosterone.
+ Suy tuyến yên bẩm sinh: xuất hiện lúc nhỏ, rối loạn nặng về tuyến giáp, sinh dục, thượng thận, sự phát triển và cân bằng nước.U tuyến yên được điều trị như thế nào?
Điều trị u tuyến yên là sự phối hợp chặt chẽ của đa mô thức nội khoa, phẫu thuật, xạ trị
. Phẫu thuật:
Phẫu thuật nội soi qua mũi: Có 95% các khối u được điều trị bằng phẫu thuật nội soi qua xoang bướm, khi khối u có kích thước trên 1cm, có biểu hiện chèn ép thần kinh, có rối loạn chức năng nội tiết. Đây là đường tiếp cận khối u gần nhất, tăng hiệu quả lấy u, giảm biến chứng, tính thẩm mỹ cao. Hiện được áp dụng ở các trung tâm phẫu thuật chuyên sâu thần kinh trên cả nước.
Phẫu thuật mở: Một số nhỏ, khối u phát triển lên trên cao, được phẫu thuật bằng mở nắp sọ.
. Điều trị nội khoa:
Đây là phương pháp điều trị song song với phẫu thuật, nhằm kiểm soát nội tiết tuyến yên (đặc biệt sau phẫu thuật một số bệnh nhân có đái nhiều, mệt mỏi, buồn ngủ, cần tái khám định kỳ sau 1-3-6 tháng để kiểm tra chức năng nội tiết tuyến yên).
Một số thuốc điều trị bệnh u tuyến yên:
-
Trường hợp u chế tiết Prolactine thì điều trị bằng nội khoa (Dostinex…) là phường pháp điều trị chính.
-
U chế tiết GH (điều trị bằng Sandostatine giải phóng chậm…),
-
Hội chứng Cushing : Ketoconazol được sử dụng nhiều, có tác dụng trên hầu hết bệnh nhân, ít tác dụng phụ. Liều hiệu quả 400-500mg/ngày chia 2 lần uống. Thuốc có thể gây độc cho gan nhưng ít khi nặng.
. Xạ trị :
Xạ trị thông thường ít áp dụng. Xạ trị bằng hạt nặng hoặc xạ phẫu Gamma Knife thường được áp dụng với trường hợp:
-
Khối u tái phát nhiều lần hoặc tồn dư ở vùng xoang hang
-
Khối u chế tiết GH không kiểm soát được bằng phẫu thuật và thuốc
